„Слободни луѓе“ од „Јенки во дворецот на Кралот Артур“ од Марк Твен

„Јенки во дворецот на Кралот Артур“ од Марк Твен (1889) е една од првите научнофантастични дела кои се занимаваат со темите на патување низ времето и менување на општествени системи, во форма на сатира и бурлеска. Во неа, Американец од XIX век се наоѓа во Англија на почетокот на Раниот Среден Век и го набљудува, споредува и се обидува да делува активистички. Име на оригиналот A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court (аудио книга и линкови до е-книга).

Фронтиспис (прва слика) од оригиналното издание од 1889 г., извор Википедија.

Извадок од Глава XIII, „Слободни луѓе“ во превод на Свето Серафимов, издание на Мисла, Скопје од 1984 година (стр. 99-101):

Овие кутри божемни слободни луѓе што ги споделуваа својот појадок и своите мисли со мене, беа толку покорни и понизни спрема својот крал, спрема Црквата и благородништвото колку што би можеле да посакаат нивните најлути непријатели. Во тоа имаше нешто жално смешно. Јас ги прашав дали претпоставуваат дека некогаш постоела нација која, со слободниот глас на секој човек, би избрала една единствена фамилија да владее со неа, а исто така и нејзините потомци, за вечни времиња, било да се надарени или глупаци, исклучувајќи ги сите други фамилии - вклучувајќи ги и оние што гласале; и дали би избрале извесни сто фамилии да бидат искачени на вртоглави врвови на господство и овенчани со стравотна наследна слава и привилегии, а сите други фамилии во нацијата да бидат исклучени од тоа - вклучувајќи ја и неговата.

Сите тие изгледаа зашеметени и рекоа дека не знаат; дека никогаш порано не размислувале за тоа и никогаш не им паднало на ум дека една нација би можела да биде така поставена што секој човек да може да го каже својот збор во управата. Јас реков дека имам видено една таква - и дека таа ќе се одржи додека не добие официјална државна Црква. Пак беа сите зашеметени - отпрвин. Но по малку еден ја дигна главата и побара уште еднаш да го повторам тоа; и тоа да го повторам полека, за да може да му се вреже во сеќавањето. Јас го сторив тоа: а по малку тој сфати, ја спушти тупаницата и рече дека тој не верува оти нацијата во која секој човек има право на глас кога и да било, доброволно би спаднала во таква кал и нечистотија; и дека прво и најголемо злосторство мора да е тоа, да ѝ се украде на нацијата волјата и правото да избира кого сака. Јас си реков на себеси:

„Овој е вистински човек. Кога би ме поддржувале достатно такви како него, јас би презел нешто за благосостојбата на оваа земја и би се обидел да докажам дека сум нејзиниот најпредан граѓанин со тоа што би извршил целосна промена на нејзиниот систем на управување.“

Видете, мојата лојалност е лојалност спрема земјата, не спрема нејзините институции или спрема нејзините официјални личности. Земјата е нешто вистинско, нешто суштинско, нешто вечно; таа е нешто врз кое треба да се бдее, за кое треба да се води грижа, спрема кое треба да се биде лојален; институциите се нешто надворешно, тие се просто облека, а облеката може да се износи, да се излити, да се искине и да престане да биде удобна, да престане да го штити телото од зимата, од болести, од смрт. Да се биде лојален спрема партали, да се умира за партали - тоа е неразумна лојалност, тоа е чисто животинско; тоа ѝ припаѓа на монархијата, тоа го пронашла монархијата; па нека го задржи монархијата. Јас бев од Конектикат во чиј Устав пишува: „Сета политичка власт му припаѓа на народот и сите слободни влади се засновуваат врз неговата волја и се установени заради негова благосостојба; а народот во секое време има неспорно и неотуѓиво право да ја менува својата форма на владеење на таков начин како што мисли дека е најдобро.“

Со таквото евангелие, граѓанинот кој мисли дека гледа оти политичките облеки на неговата државна заедница се износени, а сепак останува мирен и не се залага за нова облека, е нелојален; тој е предавник. Тоа што тој е можеби единствениот кој мисли дека ја гледа таа изабеност, не го оправдува; негова должност е, сепак, да се залага, а должност на другите е да го нагласаат, ако не ги гледаат работите онака како што ги гледа тој.

И сега, еве, јас сум тука, во земја каде што правото да се зборува како треба да се владее земјата е ограничено на шест личности од секои илјада луѓе. Зашто, ако тие деветстотини и деведесет и четири изразат незадоволство со владејачкиот систем и предложат тој да биде изменет, тие шестмина би затрепериле како еден, тоа би било толку нелојално, толку нечесно, толку гнасно, црно предавство. Така да се рече, јас станав акционер во една корпорација во која деветстотини и деведесет и четири членови ги даваа своите пари и ја вршеа целата работа, а преостанатите шестмина се избрале самите себеси за постојан управен одбор и ги земаат сите дивиденди. Мене ми се чинеше дека она што им е потребно на оние деветстотини и деведесет и четири, тоа е нова уредба...