Мал мултимедијален водич за референците од стрипот „Стармен: Годините на Дејвид Боуви како Зиги Стардаст“

Насловната страница на  стрипот
„Стармен: Годините на Дејвид Боуви како Зиги Стардаст“

На 8 јануари, по повод роденденот на Дејвид Боуви (1946-2016) напишав една нишка на Твитер so неколку впечатоци за едно од најновите македонски стрип-изданија, „Стармен: Годините на Дејвид Боуви како Зиги Стардаст“ од гермaнскиот автор Рајнард Клајст (објавен од Бункер во декември 2022). 

Идејата ми беше и да споделам линкови до неколку мултимедијални содржини кои ги најдов на нет, додека го читав стрипот, па нишката испадна и своевиден водич за референците за делата на Боуви и други уметници споменати во стрипот што ми беше новогодишен подаро и го читав во текот на празниците. Решив да го објавам и во форма на блог-пост, кој на љубопитните читатели ќе им овозможи полесно ширење на искуствата и видиците.

Техничики стрипот е многу квалитетно изработен, тврд повез и дебела хартија, а преводот од германски на Симона Мирчевска е беспрекорен. Накратко книгата е одличен за подарок за добитници што не се малограѓани (бидејќи содржи и многу работи што кај нас не се општопознати или се заборавени).

„На малограѓаните им се допаѓа само она што веќе им е познато.“
Кадри од стрипот „Старман...“ на Рајнхард Клајст.

Стрипот е полн со музички и културни референци, а многу од нив се достапни на нет и читањето може да инспирира прекрасно истражување. На пример на официјалниот Јутјуб канал на Боуви го има цел албум „The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars“. Насловот на стрипот е наслов и на една од песните. 

Стрипот не е само за периодот кога Боуви го игра ликот на рок-пророкот Зиги Стардаст (Ziggie Stardust) во текот на 1972-73 година, во него има „флешбекови“ за претходниот период, визуелно одвоени со поинаква палета. 

Дознаваме за интелектуалните влијанија врз младиот Дејвид Џоунс, од џезот на Џон Колтрејн и рокенролот на Литл Ричард, до битниците, од писателот Џек Кеурак до поетот Ален Гинсберг (кој имал врска со Македонија, како лауреат на Струшки вечери на поезијата во 1986 година). 

Културните влијанија на Дејвид и неговиот постар брат
во стрипот „Старман...“ на Рајнхард Клајст.

На стр. 25-26 Дејвид како дете гледа ТВ-серија за Флаш Гордон, според легендарниот стрип на Алекс Рејмонд. Овој стрип подоцна игра голема улога во рок историјата со „Квин“, кои ја направија музиката за истоимениот филм.

Насловни страници од стрипови со Флаш Гордон од оригиналниот
автор Алекс Рејмонд и еден од неговите наследници, Ден Бери.

 Серијата е од 1954 година и ја има цела на Јутјуб.

На стр. 38-40 e oпишан настапот на „Топ оф д попс“ на ББЦ на 6 јули 1972 г. за кој се смета дека Дејвид Боуви го направил ѕвезда, а влијаел на еден куп британски рок-музичари кои станале ѕвезди во осумдесеттитe. 

 

Во описот на снимката на каналот на Боуви на Јутјуб е наведен список на британски музичари што станале ѕвезди во осумдесеттите кои изјавиле дека гледањето токму на овој настап пресудно влијаел на нивната кариера.

"The performance launched Bowie to stardom. Thursday 6th July, 1972, is said to be 'the day that invented the 80’s’ as so many musicians who went on to be household names saw the performance and it changed their lives. Those watching that night included U2’s Bono, The Cure’s Robert Smith, Boy George, Adam Ant, Mick Jones of the Clash, Gary Kemp of Spandau Ballet, Morrissey and Johnny Marr of the Smiths, Siouxsie Sioux, Toyah Willcox, John Taylor and Nick Rhodes of Duran Duran, Dave Gahan of Depeche Mode and many more."

  Овој период од кариерата на Боуви влијаел и на развојот на рок музиката и кај нас, пр. една од најголемите (пред да се расипат со национализам) југословенски групи Рибља Чорба имаше песна од жанрот „жал за младост“ насловена „Свирао је Дејвид Бови“.  

„Svirao je Dejvid Bovi
I Pauci s Marsa
Tad smo bili kao novi
A sada smo farsa“

Инаку, „Пајаците од Марс“ го добиле името според еден инцидент од  1954 г.  кога публика на фудбалски стадион во Фиренца видела „неидентификувани летечки објекти“ за кои потоа било објаснето дека биле пајакови мрежи кои ги носел ветрот. Се случува до ден денес...

These silky sheets are actually spider webs that formed in Australia, 2021 pic.twitter.com/cOU2UslXZC

— Historic Vids (@historyinmemes) January 2, 2023

На стр. 48 во флешбекот од '64 е опишана средбата на Дејвид со Марк Болан, уште една легенда на глам-рокот, кога менаџерот Лесли Кон ги мести да му ја варосаат канцеларијата. Најпозната или „највртената“ песна на Болан и групата „Ти Рекс“ кај нас е „Children of the Revolution“ од 1972 г.

На стр. 49-50 Дејвид го одбира презимето Боуви. Менаџерот Кенет Пит го прашува дали е според нож, а Дејвид одговара дека е според Џим Боуви од филмот „Аламо“ (The  Alamo, 1960). Во тој период популарноста на вестерн-филмовите била на ниво слично како денес суперхеројските филмови на Марвел/ДЦ или Војна ѕвездите.

Инаку типот на нож боуви (Bowie knife) има врска со Џим Боуви. Бил измислен од неговиот брат Рејзин, а Џим како „селебрити“ и подоцна „народен херој“ на Тексас го популаризирал по Дивиот Запад како комбинација на бодеж за борба и работен „траперски“ нож.

Практично сите песни што се споменати во стрипот читателите може да ги најдат или на каналот на Боуви на Јутјуб или да ги изгуглаат ако се од други изведувачи (Лу Рид и Велвет Андеграунд, Иги Поп итн.). 

На каналот од НАСА исто може да се најдат и снимките од летот на Аполо 8 (стр. 59).

Дел од општа култура е дека „оној филм на Кјубрик“ што Дејвид и идната сопруга Анџела Барнет го гледаат во кино е „2001: Одисеја во вселената“ . Прикажана е сцената со дијалогот на астронаутот Дејв и компјутерот ХАЛ 9000.

Тоа е воведот кон делот посветен на песната „Space Oddity“ (стр. 60-67) кој ептен ми се допадна. 

Боуви како Мајорот Том, слика од задната корица.

Во стрипот избраните стихови од песните се предадени изворно, на англиски. Се прашував дали има смисла да се преведат во фусноти, ама штом авторот нема оставено графички место за нив заклучив дека вака било и во оригиналниот стрип на германски.

Театарската претстава од стр. 94-95 на која Дејвид и Анџела ги запознаваат идните соработници Тони Занета и Чери Ванила се вика „Andy Warhol's Pork“.

Потоа на стр. 98-99 Дејвид и Анџела одат во Њујорк каде во Фектори се запознаваат со Енди Ворхол, за кој Дејвид има напишано песна. Стрипот е верен на описот на настанот од Занета и  снимката што ја има направено самиот Ворхол.

Неколку децении подоцна, во биографскиот филм за Баскијат, токму Дејвид Боуви ќе ја игра улогата на Енди Ворхол.

Од стр. 146 може да се добие впечаток дека откако заедничкиот менаџер го „отпуштил“, Иги Поп бил огорчен во однос на Боуви. Арно ама по десетина години во интервју со Дејвид Летерман, а и подоцна низ животот, Иги искажувал топли чувства и уметничка разбирачка.

Последниот, проштален последниот концерт на Зиги Стардаст и Пајаците од Марс во Хамерсмит Одеон во Лондон, исто така може да се најде на Јутјуб, како плејлиста од неколку видеа. 

На крај Клајст најавува и продолжение на биографијата :-), со „берлинскиот период“ кога Боуви патувал и низ источна Европа и со Брајан Ено има направено песна насловена „Варшава“.

Голем дел од авторите на модерните Дизниеви стрипови се авторки

 Некои луѓе имаат предрасуди дека стриповите не се за женски, или дека жените не (треба да) ги интересира #стрип, или дека жените не знаат да цртаат толку добро како машките.

Тоа не е точно: во услови на слободен пазар каде што сите луѓе имаат еднакви можности да влезат во конкуренција, се покажува дека тој вид интереси и способности нема поврзаност со полот и родот. Еве еден пример.

Paperino, Augusto 2021.

За разлика од југословенската издавачка традиција, каде единствен потпис во изданијата на Дизни беше неговиот, италијанските стрип-изданија ги наведуваат авторите... и авторките. 

Така, во ,,Паперино" (Paperino) од август 2021 г. - најтазе што стигнало во Скопје - од 14 сценаристи и цртачи на седум приказни, 8 се мажи и 6 се жени.

Содржината на „Паперино“ од август 2021 г.
Кликнете на сликата за поголема верзија.

Се работи за издание слично на ,,Микијев алманах" целосно посветено на Пајо.

Во ситуацијава стрипот може да го земеме како само една од многуте форми на изразување или дејности за кои има предрасуди поврзани со родови улоги. Поуката е дека за било која област на човековоро делување може да се примени истата логика: еднакви можности = полза за сите.

Напомени: 

1. Ако земавте да ги броите и вие, не се 7 жени. Андреа Фрачеро е машко. 

2. Женска форма на сценарист е сценаристка, а како е женска форма на цртач?

Декамерон: Што може да научиме од историјата за однесувањето на луѓето при епидемии?

Епидемиите може да имаат различни причинители, а историјата ни помага да сфатиме дека им е заедничко тоа што луѓето како колектив имаат одредени шаблони на однесување во такви ситуации. Затоа епидемиолозите не се занимаваат само со биолошките карактеристики на предизвикувачот, дали е бактерија или вирус, како функционора, од каде дошол... туку и со психолошките и социолошките феномени. И затоа може да дадат начелни препораки дури и кога не ги знаат сите информации. 

Џовани Бокачо, „Декамерон“ издание од 1988 г.
на Македонска книга/Мисла.

Погледнете го овој извадок од ,,Декамерон" од Џовани Бокачо во превод на Радмила Угринова Скаловска за црната чума која 1348 година ја зафатила Фиренца. 

(Би требало да сте ја читале за лектира во средно.) 

И во записот од пред скоро седумсто години ги имаме на увид сите типови човечко однсување кои и денес се проблем: журки, семејни собири, погреби, надрилекари, страв, бес, неразбраност, распад на системот... 

Бидејќи немале научно објаснение (тогаш немало модерна наука, денес има луѓе што ја одбиваат и се сведуваат на исто) луѓето се обидувале да си ја објаснат ситуацијата со магиски (хороскопски) или верски објасненија, по структура слични на денешните теории на заговор во кои причината е волја на некоја виша сила (во Средниот век) односно центар на моќ (денес). 

Дури и во такви услови, кога не се знае што точно е причината, сепак има простор за разумни одлуки, како карантин - одвојување на болните или потенцијално болните од здравите. Но и луѓе кои од разни причини се спротиставуваат на таквите основни здравствени мерки.

„Таа чума, појавена поради делувањето на небеските тела или поради нашите лоши дела, им ја испрати праведнииот гнев божји на смртните, за да ги поправи и започна неколку години порано во источните страни и покоси безбројни животи, па без запирање се ширеше од место до место кон запад и со себе носеше беда и смрт. И не помогнаа човечкиот разум ни наредбите, според кои службениците определени за тоа, го чистеа градот од секаква нечистотија, а беше забрането влегување во градот за секој што е болен, ни советите како да се дочува здравјето, ни многуте процесии и обреди, ни понизните молитви и вопли на побожните души.“  

Луѓето од тоа време не можеле да знаат ниту како болеста настанала ниту зашто се шири, требало да поминат уште 500-600 години за научници да ги осознаат концептите на микроорганизми, пренесување инфекции и методи за борба со нив. Ама како и денес, имало надрилекари кои се обидувале да профитираат од општата несреќа иако немале врска за што се работи.

„А таа болест никаков совет на лекар и никаков лек не можеше да ја излекува. Дури, или природата на болеста беше таква, или неумеењето на надрилекарите (а такви покрај учените се најдоа безброј, и жени и мажи што никогаш немале никаков поим за лекарската наука) не умееше да ја победи со згоден лек...“

Следејќи го здравиот разум дека ако не си во контакт со заразени нема да се заразиш, како и денес, дел од луѓето сметале дека разни форми на карантин се единствено решение, па прибегнувале на самоизолација. Арно ама имало и обратна појава, како нашиве денешни љубители на концерти, журки, кафани и семејни собири:

„Други  беа со спротивно мислење; тврдеа дека е најсигурен лек од тоа зло да се пие многу, да се ужива, да се скита низ градот, пеејќи и шегувајќи се, задоволувајќи си ја секоја желба, да се шегува и да се смее на се она што се случува. Па како што зборуваа, така и правеа секој според своите сили:  дење и ноќе, сега во една крчма, после во друга, пиеја без ред и мерка и го правеа сето тоа уште повеќе по туѓите куќи...“ 

Голем проблем било што поради огромната смртност не можело да се одржуваат традиционалните семјни и верски обичаи на групно бдеење и собирање нарикачи додека луѓето уште биле на умирање, а и погребите морало да прават со помал обем, со „не повеќе од десет или дваесет соседи“ а „мртовецот не го носеа во црквата што ја определил покојникот пред смртта, туку во најблиската“.  

...

Епидемијата на црна чума од XIV век убила меѓу една третина и една половина од населението на Европа, односно меѓу 70 и 200 милиони луѓе вкуно низ Азија, Европа и Африка. Причинител била бактерија Yersinia pestis која ја пренесувале болви кои ги пренесувале глодари и контакт меѓу заразените луѓе преку ситни капки што се издишуваат и вдишуваат. Постои и денес, ама за разлика од Средниот век имаме медицина засновна на наука и СЗО за коодринирање на меѓинародно ниво, па може да се излечи со антибиотици ако се реагира доволно брзо.

Поддршката за СЈО не значи приврзаност кон идоли, туку кон идеали

Држава е збир од институции, а секоја институција е многу повеќе од збирот на поединците што работат во нив.

Можеби авторитарните личности на кои им е страв да живеат без да бидат дел од нечив култ на личноста не може да сфатат дека поентата на #ШаренаРеволуција не беше создавање нов идол (наспроти ткн. „Пастирот“ #Ж), туку поддршка на мисијата на #СЈО како институција која е дел од борбата за владеење на правдата и законите.

Таа поддршка за воведување праведен систем не зависеше и не зависи од тоа кои личности во даден момент ја претставуваат институцијата. Не зависеше и од фактот што 2015 г. изборот на раководителка беше направен од политичките партии (со гласови и на СДСМ и на предлог од ВМРО-ДПМНЕ и поддршка на Груевски), наспроти други кандидати и низа несовршености.

Затоа прилично глупо изгледа кога поддржувачите на режимот на Груевски се ситат со покажување слики од маичките со симболот - лого со трите фигури на обвинителки од СЈО, или пароли од некогашните демонстрации за поддршка. Ја промашуваат темата.

Поддршката за СЈО не значи приврзаност кон идоли, туку кон идеали.

Затоа пролетта 2016 година десетици илјади луѓе по своја волја застанаа зад вработените во СЈО, како јавни службеници кои го застапуваат јавниот интерес. При што никој од учесниците во протестите не си замислуваше да ги подига на пиедестал како некакви божици, како што тоа го прават партиските послушници со своите идоли.

Поентата на Шарената Револуција беше и е дека никој не смее да биде над законот, да престане неказнивоста.

Ако некоја индивидуа која што во даден момент имала улога на симбол на доброто, докаже дека не го заслужува тоа место во јавноста, дека ја има злоупотребено довербата, очекувано и обврзно и нормално е да си ги сноси последиците, па ако кршела закони да биде предмет на соодветна постапка: истрага, апсење, судење и соодветна казна.

Тука е разликата меѓу шарените револуционери и груевистите од сите бои - во сфаќањето дека никој не е незаменлив или недопирлив.

Дека сите граѓани имаат еднакви права и должности и државните функционери не се ништо подобри, ниту полоши (презумпција на невиност) од сите други луѓе. Дека се избрани да одработат одредена работа, која е подложна на оценка од нивниот работодавец - граѓаните.

Верувам дека на многу од посиромашните поддржувачи на Н.Г. не им е баш по кеиф што „лидерот“ избега во Будимпешта и на забави со порно ѕвезди ги троши украдените народни пари (кои се и нивни), што можеби обвинетите криминалци какао С.М. и О.К. можеле да наместат и/или корумпираат разни личности (и со нивните пари) за да го саботираат судството. Ама понекогаш гордоста е грда работа, ги тера луѓето да се прават дека се непогрешливи (иако токму тие биле измамените од партиската пропаганда) и затоа да прифаќаат работи кои се и против општиот и против нивниот долгорочен интерес. Оти оваа држава ќе биде добро место за живеење и за нив само ако биде јасно дека сите се еднакви пред законот.

Ама немам чуено ниту еден поддржувач на СЈО да жали дека и К.Ј. (ако е виновна) наместо во притвор требало да биде прошверцувана сосе парите (и мебелот?) до Будимпешта во гепек. Бидејќи нивната лојалност не е кон мафијаш што се дограбил до политичка функција и злоупотребил државни ресурси за да ги им ги купи душите, туку е лојалност кон идеалите на правда и владеење на законот која не може да се купи ни со пари, ни со вработувања, ни со тендери, ни со други привилегии. И сметаат дека секој што ја изневерил таа лојалност заслужува соодветна законска постапка. Толку. Секој е заменлив.

Што знае(в)ме и што не знаеме за Чернобил?

Се сеќавам беше топло пролетно попладне кога, на балконот кај баба ми, на малото транзисторче ги слушавме вестите кои предупредуваа да не се јаде зелена салата и да не се пие свежо млеко. Се прашував дали е подобро да влеземе внатре или не. Не се сеќавам како сето тоа влијаше на традиционалната прослава на 1 мај, а богами и на 2 мај. Немаше голема паника, барем не околу мене.

На долги патеки некако испадна како не било важно. Иако во СФРЈ имавме разработен систем на цивилна заштита, кој беше со помал степен на распад од тој на СССР, во периодот потоа како да преовладуваше некаков фаталистички став дека нема што многу да се стори. А можеби бев премал за да допрат до мене сите информации. Еве Љубомир Костовски потсетува на некои сеќавања од тоа време во текстов на „Вистиномер“.

„Поентата на серијата #Чернобил не е во тоа дека нуклеарната енергија е опасна, туку дека се опасни лагата, ароганцијата и отсуството на критика“, ќе истакне познатиот новинар Борис Дежуловиќ.https://t.co/WFd1HEUH4J

— Вистиномер.мк (@vistinomer) June 23, 2019

А сепак, било важно. Ако во моментов немаме јавно достапни информации за тоа колку радијација од Чернобил допрела до нас, колку е останата, анализи какво било нејзиното влијание во претходниве 33 години, тоа значи дека сме имале и до ден денешен имаме системски проблем. Помал од оној на тој пеколен дел во Припјат 1986 година, но сепак проблем.

Дополнителен проблем се дезинформациите. На Путинова Русија не 'и одговара СССР, за чија наследничка се смета, да ја задржи репутацијата на криминална негрижа за сопствените граѓани комбинирана со неспособност која доведе до Чернобил. Најавиле и снимање на руска серија во кој ќе ја промовираат теоријата на заговор дека ЦИА била крива за хаваријата.

Многу про-путиновски официјални и прокси пропагандисти и „корисни идиоти“ (комунистички термин за оние кои пренесуваат пропаганда без да се свесни дека им штети и ним) - истите оние кои го криват НАТО за радијација што ја нема - се доста активни во обиди да се дискредитира серијата.

Страница од „Радиоактивни вампир“.

Затоа сум му благодарен на Филип Видиновски што потсети на фактот дека на СССР му требаа неколку дена да одлучи да признае дека има проблем и дека светот (и обичниот, веќе озрачен народ во СССР) за радиоактивниот облак дозна кога тој веќе беше дојден до Шведска.

Хаваријата во Чернобил не беше некоја честа тема во јавниот дискурс во претходниве три децении. Во нашата култура се сеќавам само на две дела кои имаа врска со него. Епизодата на „Алан Форд“ наречена „Радиоактивниот вампир“ која во Италија била објавена скоро „веднаш“ во октомври 1986 година и е во духот на класичните аланфордовски сатирични коментари на современи состојби. Во СФРЈ излезе неколку години подоцна (еве ја цела на хрватски - „Radioaktivni vampir“).

АНТОЛОГ - Книжевен центар во 2017 г. ја објави „Чернобилска молитва“ од белоруската нобеловка Светлана Алексеевич, која е користена како еден од изворите за серијата. Книгата е одлична, ја препорачувам, ама и за неа не се сеќавам дека поттикна јавна дебата кај нас.

И... толку?

Филмот „Variola Vera“ како образовна програма за антиваксери на македонските телевизии

На почетокот на 1972 година во Југославија се случила последната голема епидемија на голема или црна сипаница (Variola Vera) во Европа.

Познатиот истоимен филм кој нуди уметничка интерпретација на овие настани да се погледне цел на Јутјуб.




Последен претходен случај на големи сипаници во Југославија бил во 1930 година, па во СФРЈ се сметало дека болеста големи сипаници е искоренета.

(Арно ама, во 1971 г. големи сипаници уште имало во региони без функционална држава, како Авганистан. Според ББЦ последен случај бил во Сомалија 1977 година, а благодарение на масовната вакцинација болеста била прогласена за искоренета на светско ниво во мај 1980 г.)

Вo 1972 година, вирусот на Variola Vera во СФРЈ го внел донел свештеник од Косово кој на 15 февруари се вратил од аџилак на Блискиот Исток, а потоа го проширил еден учител од Санџак кој веројатно случајно бил во допир со него или некој негов близок.

Учителот прво погрешно го дијагностицирале како алергиска реакција на пеницилин и го шетале по болници од Чачак до Белград додека не ја утврдиле вистината. Умрел на 10 март.

Откако било утврдено дека се работи за големи сипаници, на 16 март била воведена воена состојба, со карантин во загрозените региони (Косово, Белград). Во текот на април, со помош на Светската здравствена организација под итно биле ревакцинирани 18 милиони граѓани на СФРЈ.

Во мај бил прогласен крај на епидемијата. Вкупно 175 луѓе биле заразени од кои 35 починале.

Првиот преносител на инфекцијата, свештеникот, кој бил вакциниран два месеци претходно, целосно се опоравил по неколку дена со треска и осип. Според белградско „Време“, веднаш по вакцинирањето, под влијание на некој антиваксер, тој го имал намалено дејството на вакцината со чистење на раната со алкохол.

Две момчиња биле изложени на ист извор на Големи сипаници. Едното момче (десно) веќе било вакцинирано, додека другото (лево) не.
Оваа слика ја покажува вистинската разлика помеѓу вакцинирано и не вакцинирано дете и самата суштина на вакцинацијата што ја носи сама по себе. pic.twitter.com/8TOEkZYvDb

— Видра (@ZovemSeCrvena_) December 27, 2018

1982 г. е снимен филмот „Variola Vera“ за случувањата со епидемијата (поедноставени и романтизирани).

Кадар од филмот „Variola Vera“.

Со оглед на епидемијата на антиваксерски дезинформации, би било добро телевизиите во Македонија да го емитуваат во функција на образовната програма (што ја немаме).

EUvsDisinfo објави дека во 2018 година, наводната опасност од вакцинација  е една од главните теми за дезинформации ширени од пропагандната машинерија на Путиновиот режим, која работи преку интернет-тролови, медиуми и политичари.

(Преведено на македонски: вмровски медиуми промовираат надрилекари и сејачи на смут наспроти медицинската етика.)

Министерството за здравство изнесе алармантни податоци дека многу родители имаат подлегнато на таквите кампањи (кои се дел од популистичката пропаганда) и не ги вакцинираат децата и за други слични болести.

Во Скопје не се вакцинирани 15.000 деца на возраст до 14 год. Затоа, родителите да ги вакцинираат своите деца, бидејќи тоа е единствената безбедна и ефикасна мерка за спречување на епидемијата и заштита на децата од можните сериозни компликации на малите сипаници!

— Министерство за здравство (@ZdravstvoMK) December 26, 2018

Податоците се од Википедија на англиски јазик (1972 Yugoslav smallpox outbreak). Според наведените извори (ББЦ) ми изгледаат точни. Може да има мали дискрепанци во датумите, но генерално временските рамки се тие.

Е сега, зошто на оваа тема со Гугл не се наоѓа ништо на македонски јазик, на пример на веб-сајтовите на македонските медицински, академски или државни институции - не знам.

Рушењето на Скопје 2014 ќе отвори нови работни места

Некој сакал да владее мафија што нема да оди на робија.

Рушењето на #Скопје2014 ќе го поттикне туризмот, ќе овозможи нови приходи за државата и граѓаните, како и отворање нови работни места.

Германците до ден денес, скоро три децении по рушењето на Берлинскиот ѕид, продаваат негови парчиња како сувенири. Со сертификат за автентичност - и не се баш ефтини. 

Пресметајте колку само сувенири ќе се направат со материјалот од градбите кои ја симболизираат корупцијата и аздисаноста на режимот на Груевски! А сертификатите да ги потпишуваат токму лицата за кои ќе се докаже дека биле дел од коруптивната шема. Како дел од нивните затворски казни да се вработат во сувернирниците, со своја рака да ги даваат на муштериите. Парче стиропор чиј материјал не вреди ни денар, но со сертификат за автентичност потпишан лично од Груевски ќе може да се продава за мин. 10 евра - колекционерски примерок.

За преместување споменици, нека се направи референдум на ниво на држава. На гласачкото ливче нека се наредат сите споменици, со нивната цена на чинење, одржување и преместување. Секој граѓанин нека има можност да одбере под а, б, в (како на екстерно) дали сака споменикот да се уништи, да се пренесе во неговата општина (за Центар да останат кај што се) или пак да се пренесе во посебен парк како што имаат направено Унгарците. Тие најзабеганите споменици од комунизмот ги имаат ставено во ткн. Мементо парк, кој сега претставува една од туристичките атракции на Будимпешта. Еве на пример, во Пеленица, Дељадровце - таму ионака ги носат децата на екскурзии. Нека заживее руралната средина, ќе се направи инфраструктура да го прими напловот и на странски туристи.

Само прекинувањето на трошењето за одржување, поправки на фушерајот, ангажирање на СГС и слични фирми да ги чуваат, струја, вода, кмичење на костимирани млади лица, чистење измет од птици ќе ни заштеди стотици илјади евра од #нашитеПари годишно.

А најважно е, како што рече Југослав, симболичкиот аспект. Присуството на спомениците, како и незаконски направените графити со имиња на политички партии, создаваат впечаток на моќ на нивните автори. Скопје 2014 е симбол на моќта на ВМРО да прават што сакаат.

СДСМ и коалицијата мора да сфатат дека потценувањето на историското и симболичкото овозможи ВМРО-ДПМНЕ да го пополнат тој простор. Но не смее да ги имитираат и да се подлизуваат на нивните гласачи. Ако стварно сакаат да се смени нешто, и да спречат одлив на нови 5 милијарди евра од џебовите на нашите деца и внуци, рушењето на Скопје 2014 е прва превентивна мерка за спречување на враќањето на груевистите или некаква нивна копија.

Мора да се направи темелна ревизија и _сите_ градби за кои ќе се докаже и трошка корупција да се отстранат. Оти во спротивно се легитимира корупцијата. Да, ќе чини пари, но ќе платиме многу поскапа цена ако на финта АПП (ako prođe - prođe) се остави да тлее популизмот и евентуално да се врати.

Има многу начини да се заштеди. Градежните фирми за кои ќе се докаже дека биле вклучени во коруптивни зделки да може да го вратат дел од долгот во натура, преку обезбедување услуги за рушење на нивни трошок.

Важен е и аспектот на безбедноста. Колку од зградите се без технички прием, или на принцип АПП? Дали барокните фасади се запалливи? Во Баку, Азербеџан, каде исто така диктаторот „разубавува“ има многу пожари баш поради новите фасади. Дали во сите згради се почитувани правила за заштита? На пример тесната зграда врз паркчето до Бристол нема степеници, само лифтови. Како е предвидено да се симнуваат луѓето од горните катови во случај на пожар или земјотрес? Колку зградите изградени во заштитниот појас на Вардар и во неговото корито ја зголемуваат опасноста од поплави?

Наша должност како родители и старатели е да ја намалиме можноста нашите деца да ги тргаат нашите маки или да се изложени на уште поголеми ризици.

Ако се согласувате, споделете го постов и при тоа тагнете ги вашите френдови што се политичари, пратеници, јавни личности.

„Приказната на робинката“ (односно слугинката) од Маргарет Атвуд во Македонија

Дали знаевте дека на ХБО (HBO Makedonija) може да ја гледате телевизиската адаптација на „Приказната на робинката“* од Маргарет Атвуд**?

  Првата епизода е многу ветувачка. Се работи за еден вид десничарска утопија во која секој си го знае местото, а нема место за неистомисленици, ЛГБТ-луѓе и научници. Примарна улога на жените е да им служат на мажите и да раѓаат деца. Нешто како крајна фаза на груевизмот, откако би постигнале апсолутна власт. Особено интересен беше описот на претворањето на жртвите на системот во соучесници, преку канализирање на нивната негативна енергија (страв, омраза, фрустрации) со присилување да учествуваат во линчување на „непријатели“.



Сите досегашни епизоди ги има во видеотека. Препорачувам гледање во женско друштво и со разговор околу импликациите, особено за родители со ќерки.

Книгата е од 1985. a кај нас е преведена во 2016. Го немам прочитано македонскиот превод, ако сте го прочитале кажете дали е квалитетен.

Атвуд беше минатата година во Македонија, на Струшките вечери на поезијата, но ниту имаше најава што ќе овозможи поврзување со локалната заедница љубители на научна фантастика, ниту видов некаква јавна дискусија за поврзување на нејзиното најпознато дело со современиот македонски контекст...

За преводот на насловот

* Оригиналниот наслов е „Handmaiden's tale“. Зборот хендмејден е поблага форма на робинка, кај нас низ историјата почесто се преведувал како слугинка (слушкиња на српски) и се однесува на лице кое е како лична помошничка (personal assistant) на господарка. Не секогаш биле робинки, на пример во случај на кралици ваква улога вршеле благороднички - дворски дами. Во машка форма, на пример, во „Господар на прстените“ таква улога ја има Сем кон Фродо. Модерна алтернатива е дури и куќна помошничка.

Со оглед на тоа што зборот во делото на Атвуд е пренесен во библиска смисла, како референца на користење слугинки/робинки како сурогат мајки во ситуации кога господарката (првата жена на господарот) не може да роди деца, можеби преведувачите требало прво да видат како е преведено во Библијата на македонски. Таму зборот е „слугинка“.

Споредете со Стар завет, Прва книга Мојсеева (Битие), 16.3.: 

„И така, откако Аврам преседе десет години во земјата Хананска, Сара, жената Аврамова, ја зеде слугинката своја, Египтјанката Агара, и му ја даде на мажот свој Аврама за жена.“

Анджеј Вајда и „Човекот од железо“

Денес дознав дека починал полскиот режисер Анджеј Вајда (1926-2016), чии филмови ми оставија голем впечаток како дете, особено „Каналот“, за антифашистичкото востание во Варшава 1944.

Една епизода од неговиот живот ми се чини особено важна како поука за уметниците во време на турбулентни премрежја и тоталитарни тенденции.

Помалку од година дена после првиот голем штрајк на движењето „Солидарност“ (1980), Анджеј Вајда го има направено филмот „Човек од железо“ (1981) кој набргу по објавувањето, со заострувањето на диктатурата, бил забранет во Полска.

Плакати за „Човек од железо“ на француски, српски и полски.

Филмот добил „Златна палма“ на Фестивалот во Кан истата година. Наградата се чува во музејот на „Солидарност“ во Гданск, заедно со плакати за филмот од целиот свет, меѓу кои и од СФРЈ.

„Златната палма“ доделена на Анджеј Вајда за „Човек од железо“ во 1981. 

Првата светска војна во Македонија е табу-тема

Стогодишнината од Првата светска војна (1914-1918), односно периодот 2014-2018 година на ниво на Европа се користи како повод за потсетување (remembrance) на ужасите на модерното тотално војување и како основ за нови форми на помирување и поврзување меѓу земјите учеснички - страдалнички.

Историјата како учителка на животот, а не како слугинка на пропагандата.



Освен нашиов регион. Особено не во Македонија, земја во која идол на владетелот е неформален шеф на бугарското воено разузнавање, кој бил од истото село како прадедо му и кој војната ја завршил како воен злосторник на страната на губитниците. Таквиот, кој целиот живот го посветил на други цели и „обединување“ со една соседна земја, додека лажел дека се бори за независна Македонија, во последните неколку години власта го промовира како национален херој. Предочување и испитување на фактите и контроверзите е непожелно, па затоа...

Отворањето широка и искрена, издржана дискусија за Првата светска војна во Македонија е табу-тема.

Политички настани и гестови кои наизглед (пред странците) изгледаат помирително, како комеморации на битки и обнова на споменици од минатото заедно со раководство на соседни земји, се протнуваат реда ради. Испаѓа дека тие случувања се повеќе во функција на пропагандата за интерна употреба на режимите во тие земји. Поради лицемерието на истовременото ширење омраза кон тие нации во земјава таквите настани неофицијално се користат за разгорување етничка нетрпеливост меѓу нашите граѓани.


Неопходно е да го смениме ова. Сакале или не, нашите директни предци биле опфатени со Првата светска војна на сите можни начини. Нашата земја била едно од главните боишта. Дури и да не сме биле, таа војна е дел од историјата на континентот и на заедницата кон која повеќето од нас имаат желба да припаѓаме.

Добро е да се споделуваат сопствени фотки од протести - и селфи и туѓи

Пак ‪#‎НеСеДише‬ во ‪#‎Скопје‬. Затоа - следниот протест треба да сме помногубројни!

Океј, кога сите што беа вчера на протестот против загадувањето во Скопје би објавиле свое селфи од лице место или фотка на која што се пронашле, веројатно и би се нарушил впечатокот дека беа „само шака луѓе“.

Пред Град Скопје сретнав многу пријатели и познаници, но уште повеќе од нив што не ги сретнав таму ги видов на ретките снимки од настанот вечерта на некои од вестите.

Очекувавме повеќе сограѓани, но во ситуација на „спирала на молкот“ секогаш промената почнува од мало јадро кое одбива да молчи и неправдите не ги прифаќа како „нормални“.

Посрамување на тие што би требало да дојдат но не се појавија преку попување обично не успева, оти директно удира на најчовечката особина - суетата. Затоа мислам дека е подобро кога (како беше она со песните) ...Фејсбук „да го поплавиме“ со позитивни примери на најосновно граѓанско учество, наспроти малограѓанските критизерства од типот ’види ја отишла на протест позерски направила селфи‘ (со цел да се оправда сопствената пасивност). Такво селфи во земја во која министри ти се закануваат дека ќе изгубиш работа заради еден лајк е чин на лична и граѓанска храброст.

И тоа не само на денот на протестот, туку и во деновите после него (како денес), како и во деновите пред следниот протест.

Ако не си направивте селфи (како мене - сега ми е криво) побарајте се на фотките или по видеата од настанот што други ги направиле, па постирајте ги нив. На пример од галеријата на Ванчо Џамбаски која е објавена под лиценцата Криејтив комонс, што дава дозвола за споделување под услов да го наведете изворот, односно авторот...

Секако ставајте и линк до изворот ако издвоите посебни фотографии, а и не го заборавајте хаштагот или хаштаговите.

Споделете го статусов ако се согласувате.

Рисот е едно од ретките преживеани предисториски животни

Рисот е еден од ретките европски животински видови што има „преживеано“ од предисторијата до денес... Тоа што во Македонија сè уште имаме зачувано неколку живи единки е неизмерно богатство не само за државата, туку за планетата.

Препариран рис.

На тоа ме потсети посетата на изложбата за неандерталците во Музејот на Нормандија во Каен, со одлични реконструкции.

Препарирани лав, мамут и рогови од џиновски елен (megaloceros).

Препарирана куна, рунест носорог и рис.

Можеби не може да ги вратиме меѓу нас мамутите, пештерските лавови, џиновските елени и рунестите носорози, но рисовите не се истребени. А ги истребуваме ако им го земаме животниот простор.

Затоа ги поддржувам напорите на Охрид С.О.С., да го зачуваат биодиверзитетот во ‪‎Македонија‬, и препорачувам да ги споделувате нивните содржини што е можно повеќе, како на Фејсбук така и на Твитер.

Прв чекор во борбата против узурпацијата на нашите национални паркови, како Маврово и Галичица, е да се зборува повеќе за тоа.

Ве молиме, не ги пипајте животните!

Зошто има многу млади мажи меѓу бегалците од Сирија?

„Вратете ги нашите синови!“ - се сеќавате на протестите на мајките од Македонија кои не даваа нивните деца да бидат регрутирани во ЈНА за да ги водат војните на Милошевиќ?

Одамна беше, кон 1990 година, голем број на корисниците на Фејсбук од Македонија не беа ни родени тогаш. И не знаат што значи другар ти од маало да биде заглавен во Вуковар, на пример.

Прашајте се ако сте се родиле случајно во Сирија дали би сакале вие или вашиот син да биде регрутиран во армијата водена од диктаторот Асад, или пак да биде регрутиран од „Исламската држава“, или пак да биде регрутиран од некоја од десетиците други паравоените формации што владеат со делови од Сирија?

Една од теориите на заговор кои се дел од пропагандата против бегалците е дака меѓу нив има многу млади мажи на возраст која е најпогодна за воена служба, па спремаат некаква си инвазија.

И кога таквиот млад маж би бегал од присилна регрутација, дали би останал во бегалски камп во соседна земја која е на некој начин инволвирана во конфликтите, каде во најголем дел владее и локална диктатура и каде бегалските кампови се на дофат на горенаведените, или би се обидувал да отиде на побезбедно место..? Ми изгледа логично што одат во Западна Европа каде што животот не им е загрозен и имаат какви-такви шанси на други полиња.

Дали Скопје 2014 укажува дека востанијатата од XIX век не успеале поради дефект на оружјето?

Со Скопје 2014 навистина сè е можно. Еве видете на пример како му клапнал пиштолот на Димитар Поп-Георгиев Беровски од барељефот „со соборците“ под еден од лавовите на мостот „Гоце Делчев“ - најблискиот до поштата.

Скопје 2014 го скрнави споменот на херојот преку приказ со омлитавен пиштол.

Син ми претпоставуваше дека ако пукне со ваков пиштол, куршумот ќе му отиде во земја. Додека јас, со моето скромно познавање од областа на воена техника, мислам дека би му експлодирал во рака.

Немам чуено до сега дека излиена бронза се топи сама од себе како сладолед, па дури и на жешките температури карактеристични за скопските лета. Бронзени споменици биле дигани и на многу пожешки и посончеви места, без да се искривоколчи нивното значење поради фушерај. Можеби има нешто во сомневањето на босанскиот уметник Дамир Никшиќ, кој во оваа репортажа за Скопје укажува дека под слојот на бронза можеби се користеле и некои други материјали.

Хитлер ја објаснува неговата архитектонска визија во април 1945 г.

Делче од филмот „Падот на Хитлер" во кое фирерот ја објаснува визијата преку целосно архитектонско и „уметничко" преуредување на Берлин да влијае на народот.

Повеќе информации за нацистичката уметност: Уметност_на_Третиот_Рајх

...и Хитлеровиот план да го преуреди Берлин „Welthauptstadt_Germania“

Генијалната изведба на Бруно Ганц: Downfall (2004).

 

„Значи, Шпеер, има и предности бомбардирањево на нашите градови.“

Полесно се расчистуваат урнатините, отколку самите да ги уништиме.

Кога ќе ја добиеме војната, изградбата ќе оди брзо.

Поминавме илјадници часови со овие прекрасни нацрти.

Вие сте голем гениј, Шпеер.

Сепак, само јас и вие знаеме дека Третиот Рајх е незамислив...

...ако има само стоковни куќи и фабрики, облакодери и хотели.

Овој Трет Рајх ќе биде ризница на уметност и култура.

...која ќе трае илјадници години.

 

Ги гледаме античките градови пред нас, Акрополот...

Градовите на средновековието. Нивните катедрали.

И знаеме дека на луѓето им треба нешто такво.

Да, Шпеер...

Тоа беше мојата визија.

И уште ме држи!

Какви се тие „панел-дискусии“ со по еден учесник?

Убавините на вмровскиот новоговор:

Во нормалниот свет, панел-дискусија (анг. panel-discussion) е кога неколку панелисти дискутираат на дадена тема, како во слободарскиот камп пред Влада.

Пример за панел-дискусија, одржана на 25.05.2015. на тема
„Каква Македонија сакаме по излезот од политичката криза?“ 
Фото: Ванчо Џамбаски

 Во контра-кампот пред Собрание, под „панел дискусија“ подразбираат кога еден говорник им држи говор на присутните „чувари на демократијата“.

Новокомпонирана „панел-дискусија“,
со еден учесник, 28.05.2015.

 Целиот пропаганден пристап на контрапротестите организирани од владеачката партија е исклучително интересен. Ги копираат и извртуваат активностите на граѓанските протести. Почнувајќи од дизајнот на логото, што беше плагијат на лого објавено од поддржувач на протестите, до поставувањето камп, организирање копија на активностите, дури и дизајнот на распоредите... Изгледа забегано, но изгледа поентата е да се збуни народот, па тогаш забеганиот да му остане на збунетиот.

#Протестирам против полициска бруталност, не против полицајците како луѓе или полицијата како професија

Женски учеснички на протестот на 6 мај 2015 г. со жив ѕид ја штитат полицијата
од провокатори,  спречувајќи ескалација на насилство. Фото: Meta.mk.

Кога протестирам, не протестирам „за“ или „против“ некоја категорија луѓе: Македонци, Албанци, Бошњаци, Срби, Власи.., вмровци, сдсмовци, пожарникари, полицајци, твитерџии, кондураџии...

‪#‎Протестирам‬ затоа што мислам дека не смее во власта да седат криминалци и да ја користат позицијата и моќта за прикривање и вршење злосторства.

Затоа и оние што протестираат против полициска бруталност (општествена појава) ги бранат  и полицајците (луѓето, нивни браќа и сестри).

(Колку од „големите“ „патриоти“ што ги клеветат протестите го изложиле своето тело, своето здравје и живот да заштитат било кој друг? Насилниците-провокатори фрлаа со стаклени шишиња, некои од луѓето од живиот ѕид беа повредени од удар во глава, во око.)

Сакам Македонија да биде нормална држава во која е нормално да се спроведе истрага кога и најмоќниот е фатен во криминал, а не феудален пашалак во кој мафијашката врхушка од „незаменливи“ може буквално да прави што сака, да си игра со животите и судбините на два милиони смртници. И кога институциите се окупирани, должност на граѓанинот е да востане, а не повеќето од нивните жртви кукавички да се прават наудрени.

Има разлика меѓу граѓани и поданици.

Каква улога им оставаш на своите деца?

Дали Македонија е во воена состојба?

Веќе неколку дена полицијата го ограничува правото не само на протест, туку и на движење низ делови на центарот на Скопје.

Устав на Република Македонија, Член 21:

„Граѓаните имаат право мирно да се собираат и да изразуваат јавен протест без претходно пријавување и без посебна дозвола.
Користењето на ова право може да биде ограничено само во услови на воена и вонредна состојба.“

Блокада на бул. Илинден и бул. Св. Климент Охридски, 07.05.2015.

• Врз основа на кое законско овластување и чива наредба полицијата има блокирано неколку скопски булевари и не дава „пиле да прелета“? 
• Дали претседателот или друг висок државен функционер има издадено указ со кој е прогласена воена или вонредна состојба?

Препорака во врска со известување за ‪#‎бомба‬ и ‪#‎тиктактиктак‬

„Приватизирале државно земјиште што припаѓа на сите граѓани - за да си изгради шефот хациенда или замок...“

или

„Заграбиле парк-шума каде што веќе нема да смееме да се шетаме, оти ја претвориле во приватна прчија, негов личен имот...“

оти звучи поразбирливо од...

„Промена на ГУП и ДУП за пренамена на зелен појас...“

Ова последново на обичен граѓанин, особено помлад, не му значи ништо, само куп бирократски кратенки. И затоа е лесно да се релативизира.

Скица на дотичниот имот. Фото: МЕТА.мк

Корумпираното судство во приказна од Марко Цепенков

Чоекот што имал од царот ферман да тепа луѓе

Во некој град отвориле муабет во некое каве неколцина чорбаџии помеѓу себе за кадијата во тој град дали зема рушвет. Поецината велеле оти не било возможно тој кадија да земат рушвет, а еден велел оти чоек да отепат стред чаршија и апс да не влези, ако даит рушвет на кадијата. Ѝ накренале зборојте, што дури најпосле ја донесле работата за да се степаат тој што велел оти кадијата зема рушвет со еден друг чоек што велел оти не зема кадијата рушвет. Првио бил многу јак и многу побогат од другиот и беше го тепал многу лошо со нозе, беше го газил до газење, пред целото каве. Откоа му се натепал богатиот, беше си ватил напреку, а тепаниот отишол на кадија и сторил давија. На часот кадијата беше пуштил музурот по тепачот да го викат за да го судит.

 - Оди кажи му на кадијата - му рекол тепачот на музурот - оти јас имам ферман од царот, со четириесе бентои, да тепам луѓе стред чаршија, така абер да имат. Да за утре можам да дојдам, и сега си имам работа, така поздрави го!

 Отрчал музурот кај кадијата и му кажал оти чоеко имал ферман да тепа луѓе стред чаршија. Коа чу кадијата тие зборои од музурат што му ѝ кажал, малку како да се уверил, ама и како да му притекнало оти рушвет ќе му давал чоеко, чунки разбрал оти бил многу богат.

 Утрото собрал кадијата мезличот и пуштил пак музурот да го викат тепачот, чунки тепаниот не му се истаал од вратата. Дошол тепачот и влегол кај кадијата, та застанал од десната страна, а тепаниот од левата страна.

 - Ти, чорбаџи, треба да застаниш од левата страна - му рекол на тепачот - а другиот чорбаџија што чинит давија да застанит оддесно, чунки таков ет усулот.

 - Вистина така је, кади ефенди - му рекол тепачот - иљаќим јас сум ферманлија, да затоа ќе стојам оддесно.

 - Ја дај да го видам ферманот - му рекол кадијата - што го имаш како ти пишуат.

 Веднаш беше извадил тепачот едно тевтерче од пазуа, завиткано во три мушами еднонадруго и му го подал на кадијата. Го зел кадијата тевтерчето в раце, гледат - многу му дотежнало, се сетил има нешто пари внатре, со усул му ѝ одвиткал трите мушами и отворил првио лис, кога гледат - една мека мамудија залепена, тогај се сетил оти рушвет му давал чорбаџијата со маривет, арно ама кадијата и тој не бил подолен во таквие маривети од чорбаџијата. Ватил кадијата ѓоа да пеит во фермано, од бентоите што биле внатре, молчејќи ѓоа го пеал, само со рилките мрдал и со глаата покажуал ѓоам пеел од бентоите и се чудел; така сите лисја од тевтерчето беше ѝ превртел и беше ѝ препеал ѓоа. Коа ’и преброил алт’ните, токмо четириесет беа биле. Го затворил тевтерчето и го бакна кадијата, та го кладе на глаа за голема чес да му стори и го завитка во трите мушами, та си го кладе в пазуа.

 - Еќикат, чорбаџи, си имал ферман од царот - му рекол на тепачот - ем тамам се четириесет бентои; Види вамо, чорбаџи - се свртел од кај тепаниот - шуќур што не те отепал наместо овој чорбаџија, чунки со овој ферман што го имал овој чорбаџија и мене да ме тепа, нема што да чинам, толку сет салам бентоите што сет пишани внатре, со турата од царот. Ем слушајте вамо и вие, мезлич-алаари - му рекол на мезличот - еве елли јашана сторив и он јаша кадија кај сум, нелер фермани сум видел, иља ваков ферман до рака не ми дошло. Фермано, чорбаџи - му рекол на тепачот - ќе остани вечерва кај мене за да му сторам кати во големиот тевтер и да му удрам муурот. Ај ој си и ти, чорбаџи, лекуј се со кромид и сол, кај што имаш модриње и чини доа оти те остаил жив овој чорбаџија. И уште еднаш со него со инат да не се заваќаш.

 Коа чу тие зборои тепаниот од кадијата, си свил опашката в газ и си излегол од мевќемето надвор. Тепаниот тепан, страменио страмен отишол и никому ништо, само на тепанио му отекол газо и му се зацрвил вратот.

Османлиски лири. Фото: Википедија.

Марко К. Цепенков. Македонски народни умотворби во десет книги, второ издание. Книга петта: Народни приказни - реалистични приказни. 378, Чоекот што имал од царот ферман да тепа луѓе. стр. 356-366. Македонска книга, Институт за фолклор. Скопје (1980).