Во прилог се неколку извадоци од правни акти со кои се промовира/регулира слободата на изразување во Македонија.
- Европска конвенција за заштита на човековите права и основните слободи
- Устав на Република Македонија
- Кривичен законик на Република Македонија: Кривични дела против честа и угледот
Нешто слично имаше објавено и Анти пред неколку години. Со цел подобро информирање на јавноста, се обидов да „прочистам“ тековна верзија на соодветниот дел од Кривичен законик на Република Македонија со измените кои се донесоа во меѓувреме, врз основа на документацијата од pravo.org.mk. Овој документ не го земајте здраво за готово, туку чисто информативно – за практична примена проверете прво со стручно лице.
Европска конвенција за заштита на човековите права и основните слободи
(Совет на Европа, во Рим, 1950. Извор на документот: Европски суд за човекови права)
Член 10
Слобода на изразување
1. Секој човек има право на слобода на изразувањето. Ова право ги опфаќа слободата на мислење и слободата на примање и пренесување информации или идеи, без мешање на јавната власт и без оглед на границите. Овој член не ги спречува државите, на претпријатијата за радио, филм и телевизија да им наметнуваат режим на дозволи за работа.
2. Остварувањето на овие слободи, коешто вклучува обврски и одговорности, може да биде под одредени формалности, услови, ограничувања и санкции предвидени со закон, кои во едно демократско општество претставуваат мерки неопходни за државната безбедност, територијалниот интегритет и јавната безбедност, заштитата на редот и спречувањето на нереди и злосторства, заштитата на здравјето или моралот, угледот или правата на другите, за спречување на ширењето на доверливи информации или за зачувување на авторитетот и непристрасноста на судството.
Устав на Република Македонија
(Извор: Уставен суд на РМ)
Член 16
Се гарантира слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата.
Се гарантира слободата на говорот, јавниот настап, јавното информирање и слободното основање на институции за јавно информирање.
Се гарантира слободниот пристап кон информациите, слободата на примање и пренесување на информации.
Се гарантира правото на одговор во средствата за јавно информирање.
Се гарантира правото на исправка во средствата за јавно информирање.
Се гарантира правото на заштита на изворот на информацијата во средствата за јавно информирање.
Цензурата е забранета.
Кривичен законик на Република Македонија
Кривични дела против честа и угледот
Клевета
Член 172
(1)Тој што за друг изнесува или пронесува нешто невистинито што е штетно за неговата чест и углед, ќе се казни со парична казна или со затвор до шест месеци.
(2)Ако она што невистинито се изнесува или се пронесува е од такво значење што довело до тешки последици по животот и здравјето на оштетениот или нему блиско лице, сторителот ќе се казни со затвор од три месеци до три години.
(3)Нема да се казни за клевета обвинетиот ако ја докаже вистинитоста на своето тврдење или ако докаже дека имал основана причина да поверува во вистинитоста на она што го изнесувал или пронесувал.
(4)Тој што за друг лажно изнесува или пронесува дека сторил кривично дело за кое се гони по службена должност ќе се казни за клевета иако имал основана причина да поверува во вистинитоста на она што го изнесувал или го пронесувал, доколку изнесувањето или пронесувањето не е сторено под условите од член 176 став 2[3]. Вистинитоста на фактот дека некој сторил кривично дело за кое се гони по службена должност може да се докажува само со правосилна пресуда, а со други доказни средства само ако гонењето или судењето не е можно или не е дозволено.
Навреда
Член 173
(1)Тој што ќе навреди друг, ќе се казни со парична казна.
(2) Тој што друг јавно ќе изложи на подбив по пат на компјутерски систем поради неговата припадност на група која се разликува според расата, бојата на кожата, национална припадност или етничко потекло, или ќе ја изложи на подбив групата на лица која се одликува со некоја од тие oсобености, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.
Изнесување лични и семејни прилики
Член 174
(1)Тој што изнесува или пронесува нешто од личниот или семејниот живот на некое лице што е штетно за неговиот углед, ќе се казни со парична казна.
(2)Ако она што се изнесува или се пронесува е од такво значење што довело или можело да доведе до тешки последици по животот и здравјето на оштетениот или нему блиско лице, сторителот ќе се казни со затвор од три месеци до три години.
(3)Вистинитоста или невистинитоста на она што се изнесува или пронесува во поглед на личниот или семејниот живот на некое лице не може да се докажува, освен во случај од член 176 став 3.
Омаловажување со префрлање за кривично дело
Член 175
Тој што со намера да омаловажи друг, ќе му префрли дека сторил некакво кривично дело или дека е осудуван поради некакво кривично дело или тоа со иста намера ќе му го соопшти некому, ќе се казни со парична казна или со затвор до три месеци.
Неказнување за кривичните дела од членовите 172 до 175
Член 176
(1) Нема да се казни тој што навредливо ќе се изрази за друг во научно, книжевно или уметничко дело, во сериозна критика, во вршење на службена должност, новинарска професија, политичка или друга општествена дејност, во одбрана на слободата на јавно изразување на мислата или на други права или при заштита на јавен интерес или други оправдани интереси, ако од начинот на изразувањето или од другите околности на делото произлегува дека тоа нема значење на навреда или не предизвикало значителна повреда на честа и угледот на личноста.
(2) Во случаите од ставот 1 на овој член нема да се казни за клевета тој што известува за нешто што е јавно соопштено од друг, како и тој на кого му е оневозможено остварувањето на правото на пристап до информации од јавен карактер спротивно на прописите за слободен пристап до информациите, на кое се повикува во својата одбрана.
(3)Во случаите од став 1 нема да се казни тој што за друг изнесува или пронесува дека сторил кривично дело за кое се гони по службена должност иако не постои правосилна пресуда (член 172 став 4), ако докаже дека имал основана причина да поверува во вистинитоста на она што го изнесувал или го пронесувал.
(4) За изнесување или пронесување на лични и семејни прилики што е сторено во случаите од став 1, сторителот нема да се казни ако ја докаже вистинитоста на своето тврдење или ако докаже дака имал основана причина да поверува во вистинитоста на она што го изнесувал или пронесувал.
(5) Нема да се казни за омаловажување со префрлање за кривично дело тој што на друг ќе му префрли дека сторил кривично дело или дека е осудуван поради кривично дело во одбрана на некое право или при заштита на јавен интерес.
Изрекување судска опомена или ослободување од казна за кривичните дела од членовите 172 до 175
Член 177
(1)Судот може на сторителот на кривично дело од членовите 172 до 175 да му изрече судска опомена, ако бил предизвикан со непристојно или грубо постапување на оштетениот.
(2) Ако сторителот пред судот му се извинил на оштетениот во случаите на делата од членовите 172 ставови 1 и 2, 173 ставови 1 и 2, 174 ставови 1 и 2 и 175 ставови 1 и 2, а во случаите на кривичните дела од членовите 172 ставови 1 и 2 и 174 ставови 1 и 2 и ако пред судот го отповикал она што го изнесувал или пронесувал, ќе се ослободи од казна.
(3) Ако сторителот пред судот му се извинил на оштетениот во случаите на делата од членовите 172 став (1), 173 став (1), 174 став (1) и 175, а во случаите на кривичните дела од членовите 172 став (1) и 174 став (1) и ако пред судот го отповикал она што го изнесувал или пренесувал, ќе се ослободи од казна.
Повреда на угледот на Република Македонија
Член 178
Тој што со намера за исмејување јавно ќе ја изложи на подбив Република Македонија, нејзиното знаме, грб или химна, ќе се казни со затвор од три месеци до три години.
Излагање на подбив на македонскиот народ и припадници на заедниците
Член 179
Тој што со намера за исмејување јавно ќе ги изложи на подбив македонскиот народ и припадниците на заедниците кои живеат во Република Македонија, ќе се казни со затвор од три месеци до три години.
Повреда на угледот на судот
Член 180
Тој што во постапка пред судот ќе го изложи на подбив судот, судијата или судијата поротник или тој што истото дело ќе го изврши со писмен поднесок до судот, ќе се казни со парична казна или со затвор до една година.
Повреда на угледот на странска држава
Член 181
Тој што со намера за исмејување јавно ќе изложи на подбив странска држава, нејзиното знаме, грб или химна или шеф на странска држава или дипломатски претставник на странска држава во Република Македонија, ќе се казни со парична казна или со затвор до три години.
Повреда на угледот на меѓународна организација
Член 182
Тој што со намера за исмејување јавно ќе изложи на подбив меѓународна организација или нејзини претставници, ќе се казни со парична казна или со затвор до три години.
Гонење за кривични дела против угледот на странска држава и меѓународна организација
Член 183
Гонењето за кривичните дела од членовите 181 и 182 се презема на барање на странската држава, односно меѓународна организација и по одобрение од министерот за правда.
Гонење за кривичните дела против честа и угледот
Член 184
(1)Гонењето за кривичните дела од членовите 172 до 175, се презема по приватна тужба.
(2)Ако делата од членовите 172, 173 и 174 се сторени спрема умрено лице, гонењето се презема по приватна тужба од брачниот другар, децата, родителите, браќата или сестрите, посвоител, посвоеник или друго лице со кое умреното лице живеело во заедничко домаќинство.
Објавување на судска пресуда
Член 185
При осудата за кривично дело сторено преку средствата за јавно информирање, судот по барање на тужителот ќе одлучи на сметка на осудениот да се објави судската пресуда или извод од неа, преку истото средство или на друг соодветен начин ако објавувањето преку тоа средство не е можно.
No comments:
Post a Comment